ابن‌رجبی شرف‌الدین ابوالحسن علی بن یوسفشرفالدین ابوالحسن علی بن یوسف بن حیدره، یکی از مشاهیر ابن‌رجبی می‌باشد؛ اِبْن‌ِ‌رَجَبی، عنوان دو برادر از پزشکان و دانشمندان مشهور دمشق در سده‌های ۶ و ۷ق/۱۲ و ۱۳م است. ۱ - معرفی اجمالیشرفالدین ابوالحسن علی بن یوسف بن حیدره (۵۸۳ -۶۶۷ق/ ۱۱۸۷- ۱۲۶۹م، که سال تولد وی را ۵۷۳ق دانسته است). [۱]
محمد ابن‌شاکر کتبی، عیون التواریخ، ج۹، ص۱۹۷، نسخه عکسی کتابخانه فیض‌الله فندی، استانبول.
از زندگی‌ِ او اطلاع مهمی در دست نیست و عمده آگاهی‌های ما درباره او، مطالبی است که ابن ابی‌اصیبعه، پزشک و نویسنده هم عصر او نقل کرده است. ۲ - تحصیلشرفالدین نزد پدرش و نیز موفق‌الدین عبداللطیف بن یوسف بغدادی به تحصیل طب پرداخت و از شیخ علم‌الدین سخاوی و چند تن دیگر ادب آموخت. ابن ابی‌اصیبعه یادآور شده که شرف‌الدین، گوشه‌نشینی و مطالعه کتاب و اطلاع بر آثار قدما و تحصیل علم را بسیار دوست می‌داشت و البته همین معنی سبب شد که در طب و ادب سرآمدِ اقران خود شود. ۳ - تدریس طبشرفالدین پس از آموختن طب، مدتی در بیمارستان کبیر دمشق، ساخته نورالدین زنگی، به طبابت پرداخت. آنگاه بنا به وصیت مهذب‌الدین عبدالرحیم بن علی الدخوار، شاگرد پدرش، که خانه‌اش را به مدرسه بدل ساخته بود، در ۶۲۸ق به تدریس طب پرداخت. [۴]
محمد خلیلی، معجم الادباء الاطباء، ج۱، ص۲۴۲، نجف، ۱۹۴۶م.
[۵]
احمد عیسی بک، تاریخ البیمارستانات فی الاسلام، ج۱، ص۴۰-۴۱، دمشق، ۱۹۳۹م.
برخی نوشته‌اند که وی تا پایان عمر در آن‌جا به تدریس مشغول بود، [۶]
محمد خلیلی، معجم الادباء الاطباء، ج۲، ص۳۴، نجف، ۱۹۴۶م.
ولی در کهن‌ترین مأخذ ما آمده است که وی مدتی در مدرسه دخواریه به تدریس اشتغال داشت.به هر حال از سال‌های پایان عمر وی اطلاعی به دست نیامد. شرف‌الدین سرانجام به بیماری ذات‌الجنب در دمشق درگذشت. پیکر او را در دامنه کوه قاسیون [۹]
محمد بن شاکر کتبی، عیون التواریخ، ج۹، ص۱۹۷، نسخه عکسی کتابخانه فیض‌الله فندی، استانبول.
به خاک سپردند.۴ - علمیتشرفالدین گذشته از آنکه در طب نظری استاد بود و شاگردانی تربیت کرد و او را شیخ‌الاطباء لقب داده‌اند، به علم احکام نجوم نیز بسیار می‌پرداخت و گفته‌اند که مرگ خود را نیز پیش‌بینی کرد. ۵ - آثارابن ابی‌اصیبعه سه اثر از شرف‌الدین ابن‌رجبی بر شمرده است: کتاب فی خلق الانسان و هیئه اعضائه و منفعتها، که گویا در نوع خود بی‌سابقه بوده است؛ حواشی بر قانون ابن‌سینا؛ حواشی بر شرح ابن ابی‌صادق بر مسائل حنین بن اسحاق. وی همچنین اشعاری از ابن‌رجبی شنیده و آن‌ها را در کتاب خود نقل کرده است. از آثار یاد شده، ظاهراً اکنون نشانی در دست نیست. [۱۷]
حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۱، ص۷۲۳.
۶ - پانویس۷ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌رجبی»، ج۳، ص۱۲۳۰. |